Canalblog
Editer l'article Suivre ce blog Administration + Créer mon blog
Publicité
amdyaz
amdyaz
Publicité
Derniers commentaires
amdyaz
17 janvier 2009

tazrawt n mas mouhmmad elferkhssi i "agad n tidt"

« Agad n tidt »
Asmmaqql izwarn


Issufgh d umdyaz ngh tayib amgrud gh usggwas n 2008 tawckint ns tamzwarut n tmdyazin,macc wanna tt ighran yakwz tiguriwin ns d wasa n wammak ns rad issn is tga tamzwarut ghas gh mnid n tzragt; ad tga d izêmi n tarmiwin n mnnaw isggwasn, aslal d iffughn gh kigan n tmmara d urfufn; amgrud ur igi amdyaz aylligh issanun tiguriwin d twinas, ifrn tutlayt, issukf iwwutta n unlli fad ad innurzêm i twwurga ns ad ttfayrarnt gh ignwan d imadâln ur smdnin, inna fllas mohamed Oussous lli yuran tazwart n tawckint mas « iga amkkasu n sidqi 3li azayku macc ur igi amalu ns», mayad nzdâr ad–t inn nakwz gh tawckint slawant akw gh mad izêlin s twila d ttimat ns :

Tawila :
tawckint n umgrud llant gis sdîmraw (60) n tasniwin ittiwbdâ fllasnt mad ittggan kramraw d yat (31) n tmdyazt d yat tzwart, tarragt d usnimmr. asmmaqql amzwaru ar immal mas-d amdyaz ngh irks gh tawckint ad ngr mnnawt tgharasin d wanawn n tmdyazt, tazaykut d tmaynut zund igh ira ad yini «tamdyazt ad tili ngh ur tlli» isqqwal d isaffn ur gin amr imassn; igh tn akw ilmd irmstn, ur ad ig amzdyaz igh zwar ur yufi aghbalu n umarg isu-d gis yat tissi igan tin usnflul mayad ad iwatts umgrud lli gh inna : tatrara tqqan d mac ad ur nzî d uqbur.
Uggar n mkann ar nttafa gh tmdyazt n « asqqul » tighawsiwin zêlinin s ufran acku ar agh yakka taswingmt ns d umnad ns i tirsal lli s d iqqan ad fllasnt tsur tmdyazt idusn » :

Taguri igh tt tsgaddat, izgu wawal izzri tt
Usqqul nna d tslit, tzêlit ilmma adghar
Kaygatt awal siggl as illi da gaddan irgl t

Maya d ad isiggil gh tmdyazt mac tugtt n idêrisn ur ttâfn tiwtlin ad:

Idêrisn gisn ittyaran ass ad ar ittidrus
Mad ittqann d wawal d tguri ar tnt izzgaw
Ar ismkilil, yawz tanna as ifrghn tdêr

Mayad ar t ittini umdyaz acku ar izrrâ tirra gant tamasayt tamqqrant; nttnti as ira ad isku agadir n tussna Tamazight; mayann af d iqqan ad ig wwad idusn; ad izzîdr I ijawan n uzmz d taksniwin n tudrt:

Wanna ighzan i ugadir ns, icuwr as, isdus
As tighawsiwin ur as issugwr wadû ad ti rdln

Ismd ar issutur gh wanna izuzdên ad ittara tamdyazt :

Yan rad ittara, yini tamdyazt yuf ad ghrn
Zzrin isaffn ns, irms isqqal n umarg ngh

Mayad af immagh umgrud gh tadla yad ns att idfur, ar izmmzêlay gr tguriwin, ar isiggil s tad immimn ilgwaghn ittwattasn ul n imghri, tsnfassi tasa ns, taguri izddign ighwzânn, ar nttghal is nennurzêm kra n umawal aqbur, ngh kra n wawssar n zik ad-t yuran, mac mklli s dusnt tguriwin ns as fawnt, ar mmalnt iznzârn n ils amazigh d iwaliwn ns ddrnin lli f isur gh kigan n tmdyazin am agzzum ad lligh inna:

Agayyu gh ignna
Gdên idârrn gh ulûd
Ar nttllm izakarn
Gh imi n ufunas
Ar ngrru tubbicin
Dêrnt tiwllay
Ar nakka I willi ccanin
Jjiwnn
Ad dagh ccin…

Amawal n tawchkint ittut s kigan n tguriwin n umadâl n tzgzut am:
skrn tigwzday d igwlifn, ccn udi d ibawn
Gh igwnan isaffn, drun argan d tkidâ nk
Tanna illan ndrutt; ngwdl-tt gh tagant

Ttimat n tawchkint:
Amawal azgza lli s ttyara tuwckint ar immal mas-d amdyaz innukma gh tudrt d tidt ns irzâgn, ar isiggil ad as irwl, immuddu izug ar d yaf agad lli rad as yaru tidt tamaynut, isku amadâl azgza igan win tayri d tagwmatt:

Ar agh d iktti yikhf, ira iyi yan uzmz
Ghar ad trzêmt taggurt, tannit ajddig
D tibi fsan, idl sis udm n wakal, igrd
Ufulki ngr middn, nkrz I yan rad ikrz…
nmgr, nsrut adwal d tiwizi d iwiz
amarg, azâwan d umiy, awal ila atig
……
Gn akw middn yan s usram, nmun nfjjij

Mac mayad ur igi amr tawwargit, tamdint n aflatûn, add ukan iduy umdyaz ngh, isyyafa atrs as iqqazn gh ul, ikti-d iggammi ad ittu walli as ijdrn ul :
Ar rmmigh ad staygh
Mac ur rad ttugh
Yan ijdrn ul

Wwad as ijdrn ul ur iga ghas yan, ad iga d ungi ibbi aman f igran, aylligh rufan ar isswa win wiyyâd fad ad bughlun:

Max aylligh ar nggin
Ighbula ngh
S igwmmadên ann
Ur swin igran ngh

Igran ad ur gin amr win wawal d tussna Tamazight lli f ikka ungi isngiri t d waman/tarwa s ibadân ns d tkrkas, isttu asn ixfawn nnsn d tmagit nnsn, gin ifghuln jjun ur izdârn ad smaqqln ya tklit gh ikhfawn nsn ,mmagh n izmaz ggutninad ilin wiyyad gh umras nsn ;nghubun ntni , afudn tqqar tussna nsn d tghrma nsn :
issngi irkan
D tujjutîn imi
Gan ulus
I wanlliwn
Lli hêra d inkrn

Ssidrn tikrkas
Idrarn n ibadân
Iswingimn n lâz
Tamagit af ittut umdyaz ngh, ar iskar asttâ gh wawal; imcd gh iskkiln fad ad ig anazâr I willi ranin ad qqarnt tguriwin gh idmarn ns, issnfl tutlayt ns s uglulu:
Ittyara flla
Uglulu ils inu iga annur
Takna, afna n imkkasan
Da i izêrran
S izêri aknnad

Tamagit igh tmun d ungi, ras-tt dêfarnt akw tghawsiwin izîln, tayri rad tzug ar-tt isggil umdyaz ar gis issutur, ar as ittini “qim ghuri”, tagwmatt ur-tt sul issn yan, rad nn tili gh tardast n wakal, ilîh asmdêl ns: “a tagwmatt ttumdâl,asmdêl yaggug”, gin middn imudar n tagant ar ictta yan nnsn yan :

Ad agh igan tagat
Ku yan iqqan d ixf ns
Ad ka iktur ahêlig ns
Yan ira lâz, ilkm t

Macc mqqar illa ungi n tkrkas igutnt tillas rad-d yack yan wass yali d itri n tidt, turri-d tayri, gin middn middn:
Yali d itri
Amud n tidt
ilûh izûran
Agad indara

Tamggarut:
tawckint n “agad n tidt” tga tirmit mqqurn n umdyaz tayib amgrud, taguri idusn d wammak idran ad igan tamatart ns. imikk ad idrusn lli fllas ittyaran ur igum fad ad nssisfiw mad akw illan gh wasa ns. ur nwatts amr ad inigh i imghri issn atig n uskkil d tguri d wawal izîln: had yan imcd n tammnt hêrat skrnt tizzwa n umdyaz ngh tayib, mmdiît, ad ak yimim yadêfut.

Mohamed Elferkhssi

Publicité
Publicité
Commentaires
Publicité